sabato 8 luglio 2023

La morte di Ulisse [AO] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Questo passo racconta la parte meno nota della vita di Ulisse: quali nuovi personaggi compaiono? Quali personaggi, strettamente legati ad Ulisse e presenti nell’Odissea, sono invece qui assenti?

 

Del personaggio di Ulisse quale aspetto, che diventerà preminente nei secoli successivi, è qui messo in primo piano?

 

Οἱ μὲν μνήστορες ὑπὸ τῶν προσηκόντων θάπτονται,

δὲ Ὀδυσσεὺς ἀποπλεῖ ἐξ Ἰθάκης.

(osserva l’uso delle particelle)

 

Ξενιζόμενος δὲ παρὰ Πολυξένῳ

(è un participio congiunto passivo: con chi concorda? Puoi renderlo con una temporale)

δῶρον λαμβάνει κρατῆρα.

(chi è il sogg.?)

(i due sostantivi sono entrambi in acc., ma svolgono una funzione logica diversa: quale?)

 

Μετὰ δὲ ἄλλους πολλοὺς κινδύνους εἰς Ἰθάκην καταπλεῖ ὁ Ὀδυσσεύς,

ἀλλ’ἔπειτα αὖθις ἐκπλεῖ

καὶ εἰς τοὺς Θεσπρωτοὺς ἀφικνεῖται,

καὶ γαμεῖ Καλλικίδην βασιλίδα τῶν Θεσπρωτῶν.

 

Μετὰ δὲ τὴν Καλλικίδης τελευτὴν τὴν μέν βασιλείαν διαδέχεται Πολυποίτης Ὀδυσσέως υἱός,

αὐτὸς δὲ εἰς Ἰθάκην ἀφικνεῖται.

 

Καὶ ἐνταῦθα Τηλέγονος

ἐπὶ ζήτησιν τοῦ πατρὸς πλέων

(è un participio congiunto attivo: con chi concorda? Puoi renderlo con una causale o una relativa)

εἰς τὴν Ἰθάκην ἀποβαίνει

καὶ τὴν νῆσον τέμνει.

 

Καὶ Ὀδυσσεὺς

ἐκβοηθῶν

(è un participio congiunto attivo: con chi concorda? Puoi renderlo con una causale o una relativa)

ὑπὸ τοῦ παιδὸς ἀναιρεῖται κατ’ἄγνοιαν.

 

 

La morte di Ulisse [AO] (struttura)

 

Οἱ μὲν μνήστορες ὑπὸ τῶν προσηκόντων θάπτονται,

ὁ δὲ Ὀδυσσεὺς ἀποπλεῖ ἐξ Ἰθάκης.

 

Ξενιζόμενος δὲ παρὰ Πολυξένῳ

δῶρον λαμβάνει κρατῆρα.

 

Μετὰ δὲ ἄλλους πολλοὺς κινδύνους εἰς Ἰθάκην καταπλεῖ ὁ Ὀδυσσεύς,

ἀλλ’ἔπειτα αὖθις ἐκπλεῖ

καὶ εἰς τοὺς Θεσπρωτοὺς ἀφικνεῖται,

καὶ γαμεῖ Καλλικίδην βασιλίδα τῶν Θεσπρωτῶν.

 

Μετὰ δὲ τὴν Καλλικίδης τελευτὴν τὴν μέν βασιλείαν διαδέχεται Πολυποίτης Ὀδυσσέως υἱός,

αὐτὸς δὲ εἰς Ἰθάκην ἀφικνεῖται.

 

Καὶ ἐνταῦθα Τηλέγονος

ἐπὶ ζήτησιν τοῦ πατρὸς πλέων

εἰς τὴν Ἰθάκην ἀποβαίνει

καὶ τὴν νῆσον τέμνει.

 

Καὶ Ὀδυσσεὺς

ἐκβοηθῶν

ὑπὸ τοῦ παιδὸς ἀναιρεῖται κατ’ἄγνοιαν.

 

La morte di Ulisse [AO]

 

Οἱ μὲν μνήστορες ὑπὸ τῶν προσηκόντων θάπτονται, ὁ δὲ Ὀδυσσεὺς ἀποπλεῖ ἐξ Ἰθάκης. Ξενιζόμενος δὲ παρὰ Πολυξένῳ δῶρον λαμβάνει κρατῆρα. Μετὰ δὲ ἄλλους πολλοὺς κινδύνους εἰς Ἰθάκην καταπλεῖ ὁ Ὀδυσσεύς, ἀλλ’ἔπειτα αὖθις ἐκπλεῖ καὶ εἰς τοὺς Θεσπρωτοὺς ἀφικνεῖται, καὶ γαμεῖ Καλλικίδην βασιλίδα τῶν Θεσπρωτῶν. Μετὰ δὲ τὴν Καλλικίδης τελευτὴν τὴν μέν βασιλείαν διαδέχεται Πολυποίτης Ὀδυσσέως υἱός, αὐτὸς δὲ εἰς Ἰθάκην ἀφικνεῖται. Καὶ ἐνταῦθα Τηλέγονος ἐπὶ ζήτησιν τοῦ πατρὸς πλέων εἰς τὴν Ἰθάκην ἀποβαίνει καὶ τὴν νῆσον τέμνει. Καὶ Ὀδυσσεὺς ἐκβοηθῶν ὑπὸ τοῦ παιδὸς ἀναιρεῖται κατ’ἄγνοιαν.

 

L’inverno e la primavera [AO] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Qual è il genere letterario di questo testo? Che caratteristiche di tale genere letterario riconosci in questo passo?

 

Prova a caratterizzare i due protagonisti; quali sono le due diverse mentalità secondo cui ragionano?

 

Χειμὼν ἔσκωπτέ ποτε εἰς τὸ ἔαρ

καὶ αὐτὸ ὠνείδιζεν

(ripassa l’uso dell’aumento temporale)

(qual è la funzione logica del pronome? Perché si trova in questo genere?)

ὅτι

(che tipo di subordinata riconosci?)

φαινομένου αὐτοῦ

(si tratta di un genitivo assoluto -un tipo di subordinata implicita-; rendilo con una prop. temporale il cui sogg. è αὐτοῦ)

οὐκέτι ἡσυχία ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις,

ἀλλ’ὁ μὲν ἐπὶ λειμῶνας καὶ ἄλση γίγνεται,

(con che funzione viene qui usato l’articolo? Come lo devi rendere, considerato che poi trovi una serie di ὁ δὲ?)

ὁ δὲ ἄνθη καὶ κρίνα συλλέγει,

ὁ δὲ καὶ τὰ ῥόδα τε φιλεῖ

θεᾶσθαι

καὶ παρὰ τὴν κόμην παρατιθέναι,

ὁ δὲ ἐπιβαίνει πλοίου

(controlla la costruzione del verbo)

καὶ πέλαγος διαβαίνει

καὶ παρ’ἄλλους ἀνθρώπους ἔρχεται·

 

«Ἐγώ»

ἔλεγε

«ὁμοῖός εἰμι ἄρχοντι καὶ αὐτοδεσπότῃ,

(ὁμοῖος: che caso regge?)

οὐδὲ

εἰς οὐρανόν, ἀλλὰ κάτω καὶ εἰς τὴν γῆν

(da che verbo sono retti questi c. di moto a luogo?)

ἐπιτάττω

βλέπειν,

καὶ

δείδειν

(da che verbo sono retti questo e i due predicati successivi?)

καὶ τρέμειν

καὶ οἴκοι διημερεύειν

ἀναγκάζω».

 

«Τοιγαροῦν»

ἔλεγε τὸ ἔαρ

«σοῦ μὲν ἂν ἀπαλλάσσοιντο ἄνθρωποι ἀσμένως·

(che modo è? Che valore assume se è accompagnato da questa particella?)

(attenzione alla diatesi! Controlla la costruzione del verbo)

 

ἐμοῦ δὲ αὐτοῖς καλὸν καὶ αὐτὸ εἶναι δοκεῖ τὸ ὄνομα·

(αὐτὸ: che valore ha questo pronome? Con cosa concorda? Rifletti sul modo migliore per renderlo)

(καὶ qui è usato nel significato più comune?)

 

καὶ γὰρ

ἐμοῦ ἀπόντος

(si tratta di un genitivo assoluto -un tipo di subordinata implicita-; rendilo con una prop. temporale il cui sogg. è ἐμοῦ)

(da che verbo atematico composto deriva questo participio?)

ὑπὸ πόθου λαμβάνονται,

καὶ

φαινομένου

(si tratta di un genitivo assoluto -un tipo di subordinata implicita-; rendilo con una prop. temporale il cui sogg. sottinteso è ἐμοῦ)

ἀγάλλονται».

 

 

L’inverno e la primavera [AO] (struttura)

 

Χειμὼν ἔσκωπτέ ποτε εἰς τὸ ἔαρ

καὶ αὐτὸ ὠνείδιζεν

ὅτι

φαινομένου αὐτοῦ

οὐκέτι ἡσυχία ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις,

ἀλλ’ὁ μὲν ἐπὶ λειμῶνας καὶ ἄλση γίγνεται,

ὁ δὲ ἄνθη καὶ κρίνα συλλέγει,

ὁ δὲ καὶ τὰ ῥόδα τε φιλεῖ

θεᾶσθαι

καὶ παρὰ τὴν κόμην παρατιθέναι,

ὁ δὲ ἐπιβαίνει πλοίου

καὶ πέλαγος διαβαίνει

καὶ παρ’ἄλλους ἀνθρώπους ἔρχεται·

 

«Ἐγώ»

ἔλεγε

«ὁμοῖός εἰμι ἄρχοντι καὶ αὐτοδεσπότῃ,

οὐδὲ

εἰς οὐρανόν, ἀλλὰ κάτω καὶ εἰς τὴν γῆν

ἐπιτάττω

βλέπειν,

καὶ

δείδειν

καὶ τρέμειν

καὶ οἴκοι διημερεύειν

ἀναγκάζω».

 

«Τοιγαροῦν»

ἔλεγε τὸ ἔαρ

«σοῦ μὲν ἂν ἀπαλλάσσοιντο ἄνθρωποι ἀσμένως·

 

ἐμοῦ δὲ αὐτοῖς καλὸν καὶ αὐτὸ εἶναι δοκεῖ τὸ ὄνομα·

 

καὶ γὰρ

ἐμοῦ ἀπόντος

ὑπὸ πόθου λαμβάνονται,

καὶ

φαινομένου

ἀγάλλονται».

 

L’inverno e la primavera [AO] (da Esopo)

 

Χειμὼν ἔσκωπτέ ποτε εἰς τὸ ἔαρ καὶ αὐτὸ ὠνείδιζεν ὅτι φαινομένου αὐτοῦ οὐκέτι ἡσυχία ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις, ἀλλ’ὁ μὲν ἐπὶ λειμῶνας καὶ ἄλση γίγνεται, ὁ δὲ ἄνθη καὶ κρίνα συλλέγει, ὁ δὲ καὶ τὰ ῥόδα τε φιλεῖ θεᾶσθαι καὶ παρὰ τὴν κόμην παρατιθέναι, ὁ δὲ ἐπιβαίνει πλοίου καὶ πέλαγος διαβαίνει καὶ παρ’ἄλλους ἀνθρώπους ἔρχεται· «Ἐγώ» ἔλεγε «ὁμοῖός εἰμι ἄρχοντι καὶ αὐτοδεσπότῃ, οὐδὲ εἰς οὐρανόν, ἀλλὰ κάτω καὶ εἰς τὴν γῆν ἐπιτάττω βλέπειν, καὶ δείδειν καὶ τρέμειν καὶ οἴκοι διημερεύειν ἀναγκάζω». «Τοιγαροῦν» ἔλεγε τὸ ἔαρ «σοῦ μὲν ἂν ἀπαλλάσσοιντο ἄνθρωποι ἀσμένως· ἐμοῦ δὲ αὐτοῖς καλὸν καὶ αὐτὸ εἶναι δοκεῖ τὸ ὄνομα· καὶ γὰρ ἐμοῦ ἀπόντος ὑπὸ πόθου λαμβάνονται, καὶ φαινομένου ἀγάλλονται».

 

La compassione di Achille (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Qui incontri un Achille diverso dalla sua più comune raffigurazione; quali sentimenti lo animano?

 

Ricava da questo passo alcuni aspetti fondamentali della sensibilità religiosa e della mentalità greca.

 

Ὅτε τοῦ Ἀχιλλέως ὀργὴ κατασβέννυται,

(che subordinata riconosci?)

(osserva la disposizione delle parole)

οἱ θεοὶ αὐτὸν κελεύουσι

τὸν Πρίαμον δέχεσθαι.

 

Ὁ δὲ τὸν πρεσβύτην δέχεται

(con quale funzione è qui usato l’articolo?)

καὶ παραμυθεῖται

καὶ λέγει·

 

«Δύο πίθοι εἰσὶν ἐν τῇ τοῦ Διὸς οἰκίᾳ,

ὁ μὲν μεστὸς κακῶν,

ὁ δ’ἀγαθῶν·

(osserva l’uso dell’articolo e la correlazione tra le particelle; ritrovi un uso analogo anche poco sotto)

 

καὶ τοῖς μὲν τῶν ἀνθρώπων δίδωσι ὁ Ζεὺς μόνον κακά,

(κακά è un aggettivo, ma qui è usato con valore di…; attenzione al numero e al genere!)

τοῖς δὲ κακὰ καὶ ἀγαθά·

ἐλεύθεροι δὲ κακῶν μόνοι οἱ ἀθάνατοι θεοί εἰσιν.

 

Οὕτω καὶ σοὶ πρότερον μὲν οἱ θεοὶ πλοῦτον παρεῖχον καὶ τὴν βασιλείαν καὶ υἱοὺς ἐσθλούς, νῦν δὲ τὰ κακά·

(che significato ha il primo καὶ? Secondo te ha il valore più consueto?)

(osserva la correlazione fra i due avverbi temporali)

 

τὸν Ἕκτορα γὰρ

ἤθελον

ἀπόλλυσθαι.

(che modo è? Da che verbo è retto? Qual è il suo soggetto?)

 

Νῦν δὲ θεός σε δεῦρο ἦγεν,

(attenzione: è presente l’articolo? Quindi come va reso?)

νῦν θεὸς ἔλεον σοῦ μοι ἐπιτίθησι,

ὅπως τὸ σῶμα τοῦ υἱοῦ σοι ἀποδιδῶ.

(il verbo è al modo…; quindi, con questa congiunzione subordinante, si tratta di una proposizione…)

 

Πῶς μὲν γὰρ ἂν θνητὸς τολμῴη

(che tipo di avverbio riconosci? Tieni conto che ha l’accento)

(che modo è? Che valore assume accompagnato da questa particella? Ripassa la coniugazione dei verbi contratti)

μόνος ἥκειν εἰς τὸ στρατόπεδον;

(μόνος non è il soggetto, anche se si riferisce ad esso; quindi qual è la sua funzione logica?)

πῶς δ’ἂν τὴν θύραν ἀνοιγνύοι;».

(anche qui osserva il modo e la particella che lo accompagna)

 

Καὶ κελεύει

τὸ σῶμα τοῦ Ἕκτορος λούεσθαι

καὶ καλῶς ἀμφιέννυσθαι

καὶ τίθεσθαι ἐπὶ τὴν τοῦ Πριάμου ἅμαξαν.

 

 

La compassione di Achille (struttura)

 

Ὅτε ἡ τοῦ Ἀχιλλέως ὀργὴ κατασβέννυται,

οἱ θεοὶ αὐτὸν κελεύουσι

τὸν Πρίαμον δέχεσθαι.

 

Ὁ δὲ τὸν πρεσβύτην δέχεται

καὶ παραμυθεῖται

καὶ λέγει·

 

«Δύο πίθοι εἰσὶν ἐν τῇ τοῦ Διὸς οἰκίᾳ,

ὁ μὲν μεστὸς κακῶν,

ὁ δ’ἀγαθῶν·

 

καὶ τοῖς μὲν τῶν ἀνθρώπων δίδωσι ὁ Ζεὺς μόνον κακά,

τοῖς δὲ κακὰ καὶ ἀγαθά·

ἐλεύθεροι δὲ κακῶν μόνοι οἱ ἀθάνατοι θεοί εἰσιν.

 

Οὕτω καὶ σοὶ πρότερον μὲν οἱ θεοὶ πλοῦτον παρεῖχον καὶ τὴν βασιλείαν καὶ υἱοὺς ἐσθλούς, νῦν δὲ τὰ κακά·

 

τὸν Ἕκτορα γὰρ

ἤθελον

ἀπόλλυσθαι.

 

Νῦν δὲ θεός σε δεῦρο ἦγεν,

νῦν θεὸς ἔλεον σοῦ μοι ἐπιτίθησι,

ὅπως τὸ σῶμα τοῦ υἱοῦ σοι ἀποδιδῶ.

 

Πῶς μὲν γὰρ ἂν θνητὸς τολμῴη

μόνος ἥκειν εἰς τὸ στρατόπεδον;

πῶς δ’ἂν τὴν θύραν ἀνοιγνύοι;».

 

Καὶ κελεύει

τὸ σῶμα τοῦ Ἕκτορος λούεσθαι

καὶ καλῶς ἀμφιέννυσθαι

καὶ τίθεσθαι ἐπὶ τὴν τοῦ Πριάμου ἅμαξαν.

 

La compassione di Achille [AO]

 

Ὅτε ἡ τοῦ Ἀχιλλέως ὀργὴ κατασβέννυται, οἱ θεοὶ αὐτὸν κελεύουσι τὸν Πρίαμον δέχεσθαι. Ὁ δὲ τὸν πρεσβύτην δέχεται καὶ παραμυθεῖται καὶ λέγει· «Δύο πίθοι εἰσὶν ἐν τῇ τοῦ Διὸς οἰκίᾳ, ὁ μὲν μεστὸς κακῶν, ὁ δ’ἀγαθῶν· καὶ τοῖς μὲν τῶν ἀνθρώπων δίδωσι ὁ Ζεὺς μόνον κακά, τοῖς δὲ κακὰ καὶ ἀγαθά· ἐλεύθεροι δὲ κακῶν μόνοι οἱ ἀθάνατοι θεοί εἰσιν. Οὕτω καὶ σοὶ πρότερον μὲν οἱ θεοὶ πλοῦτον παρεῖχον καὶ τὴν βασιλείαν καὶ υἱοὺς ἐσθλούς, νῦν δὲ τὰ κακά· τὸν Ἕκτορα γὰρ ἤθελον ἀπόλλυσθαι. Νῦν δὲ θεός σε δεῦρο ἦγεν, νῦν θεὸς ἔλεον σοῦ μοι ἐπιτίθησι, ὅπως τὸ σῶμα τοῦ υἱοῦ σοι ἀποδιδῶ. Πῶς μὲν γὰρ ἂν θνητὸς τολμῴη μόνος ἥκειν εἰς τὸ στρατόπεδον; πῶς δ’ἂν τὴν θύραν ἀνοιγνύοι;». Καὶ κελεύει τὸ σῶμα τοῦ Ἕκτορος λούεσθαι καὶ καλῶς ἀμφιέννυσθαι καὶ τίθεσθαι ἐπὶ τὴν τοῦ Πριάμου ἅμαξαν.

 

Il corvo spergiuro (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

A quale genere letterario appartiene questo brano? È forse un testo scientifico che tratta di etologia animale?

 

Delinea il carattere del protagonista.

 

Qual è la morale?

 

Κόραξ ὑπὸ πάγης κρατεῖται,

(attenzione alla diatesi? Quale elemento te la indica?)

καὶ εὔχεται

(si tratta della stessa diatesi del verbo precedente?)

τῷ Ἀπόλλωνι λιβανωτὸν ἐπιθύειν.

 

Ἐπεὶ δὲ ἐκ τοῦ κινδύνου σῴζεται,

(che tipo di subordinata rilevi? Conosci altre congiunzioni che potrebbero introdurla?)

τοῦ ὄρκου ἐπιλανθάνεται.

(controlla la costruzione del verbo)

 

Καὶ

ἐπεὶ δὲ πάλιν ὑφ’ἑτέρας πάγης κρατεῖται,

τὸν Ἀπόλλωνα ἀφίησι

καὶ ὑπισχνεῖται

τῷ Ἑρμῇ θύειν.

 

Ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν λέγει·

(che funzione ha qui l’articolo?)

 

«Ὦ ζῷον κακόν, πῶς σοι πιστεύω,

(che tipo di avverbio è πῶς? Ooserva che qui ha l’accento!)

εἰ τὸν πρότερόν σου δεσπότην ἠρνοῦ

καὶ ἠδίκεις;».

(ripassa l’uso dell’aumento temporale)

(osserva la congiunzione: che tipo di proposizione riconosci?)

 

Ὁ μῦθος δηλοῖ

ὅτι οἱ πρὸς τοὺς εὐεργέτας ἀχάριστοι,

(che tipo di subordinata è?)

(che disposizione delle parole osservi nel sintagma evidenziato in fucsia?)

εἰ ἐν κινδύνῳ ἐμπίπτουσι,

εὑρίσκειν βοηθοὺς

(da quale verbo servile dipende questo verbo?)

οὐ δύνανται.

 

 

Il corvo spergiuro (struttura)

 

Κόραξ ὑπὸ πάγης κρατεῖται,

καὶ εὔχεται

τῷ Ἀπόλλωνι λιβανωτὸν ἐπιθύειν.

 

Ἐπεὶ δὲ ἐκ τοῦ κινδύνου σῴζεται,

τοῦ ὄρκου ἐπιλανθάνεται.

 

Καὶ

ἐπεὶ δὲ πάλιν ὑφ’ἑτέρας πάγης κρατεῖται,

τὸν Ἀπόλλωνα ἀφίησι

καὶ ὑπισχνεῖται

τῷ Ἑρμῇ θύειν.

 

Ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν λέγει·

 

«Ὦ ζῷον κακόν, πῶς σοι πιστεύω,

εἰ τὸν πρότερόν σου δεσπότην ἠρνοῦ

καὶ ἠδίκεις;».

 

Ὁ μῦθος δηλοῖ

ὅτι οἱ πρὸς τοὺς εὐεργέτας ἀχάριστοι,

εἰ ἐν κινδύνῳ ἐμπίπτουσι,

εὑρίσκειν βοηθοὺς

οὐ δύνανται.

 

Il corvo spergiuro [AO] (da Esopo)

 

Κόραξ ὑπὸ πάγης κρατεῖται, καὶ εὔχεται τῷ Ἀπόλλωνι λιβανωτὸν ἐπιθύειν. Ἐπεὶ δὲ ἐκ τοῦ κινδύνου σῴζεται, τοῦ ὄρκου ἐπιλανθάνεται. Καὶ ἐπεὶ δὲ πάλιν ὑφ’ἑτέρας πάγης κρατεῖται, τὸν Ἀπόλλωνα ἀφίησι καὶ τῷ Ἑρμῇ ὑπισχνεῖται θύειν. Ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν λέγει· «Ὦ ζῷον κακόν, πῶς σοι πιστεύω, εἰ τὸν πρότερόν σου δεσπότην ἠρνοῦ καὶ ἠδίκεις;». Ὁ μῦθος δηλοῖ ὅτι οἱ πρὸς τοὺς εὐεργέτας ἀχάριστοι, εἰ ἐν κινδύνῳ ἐμπίπτουσι, εὑρίσκειν βοηθοὺς οὐ δύνανται.

 

venerdì 7 luglio 2023

L’epilogo della saga degli Atridi [Poros] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Quali elementi della sensibilità religiosa tipica della cultura classica ricavi da questo brano? Analizzali con attenzione.

 

Ἀγαμέμνων δὲ

καταντήσας εἰς Μυκήνας μετὰ Κασάνδρας

(che modo è? Con chi concorda? Attenzione al tempo)

ἀναιρεῖται ὑπὸ Αἰγίσθου καὶ Κλυταιμνήστρας·

 

δίδωσι γὰρ αὐτῷ χιτῶνα ἄχειρα καὶ ἀτράχηλον,

καὶ

τοῦτον ἐνδυόμενος

(che modo è? Con chi concorda? Rifletti su quale sia la resa migliore)

φονεύεται,

καὶ βασιλεύει Μυκηνῶν Αἴγισθος·

(controlla la costruzione del verbo)

(qual è il sogg.?)

κτείνουσι δὲ καὶ Κασάνδραν.

 

Ἠλέκτρα δὲ μία τῶν Ἀγαμέμνονος θυγατέρων Ὀρέστην τὸν ἀδελφὸν ἐκκλέπτει

(cos’è μία? Con chi concorda? Che caso questo pronome regge?)

καὶ δίδωσι Στροφίῳ Φωκεῖ

τρέφειν,

ὁ δὲ αὐτὸν ἐκτρέφει μετὰ Πυλάδου παιδὸς ἰδίου.

(con che funzione è qui usato l’articolo?)

 

Τελειωθεὶς δὲ

Ὀρέστης εἰς Δελφοὺς παραγίγνεται

καὶ τὸν θεὸν ἐρωτᾷ,

εἰ τοὺς αὐτόχειρας τοῦ πατρὸς μετέλθοι.

 

Τοῦτο δὲ τοῦ θεοῦ ἐπιτρέποντος

(quale subordinata implicita riconosci?)

ἀπέρχεται εἰς Μυκήνας μετὰ Πυλάδου λαθραίως

καὶ κτείνει τήν τε μητέρα καὶ τὸν Αἴγισθον,

καὶ

μετ’οὐ πολὺ μανίᾳ κατασχεθεὶς

ὑπὸ Ἐρινύων διωκόμενος

εἰς Ἀθήνας παραγίγνεται

καὶ κρίνεται ἐν Ἀρείῳ πάγῳ,

(attenzione alla diatesi!)

καὶ

κριθεὶς

ἴσων γενομένων τῶν ψήφων

ἀπολύεται.

(attenzione alla diatesi!)

 

L’epilogo della saga degli Atridi [Poros] (struttura)

 

Ἀγαμέμνων δὲ

καταντήσας εἰς Μυκήνας μετὰ Κασάνδρας

ἀναιρεῖται ὑπὸ Αἰγίσθου καὶ Κλυταιμνήστρας·

 

δίδωσι γὰρ αὐτῷ χιτῶνα ἄχειρα καὶ ἀτράχηλον,

καὶ

τοῦτον ἐνδυόμενος

φονεύεται,

καὶ βασιλεύει Μυκηνῶν Αἴγισθος·

κτείνουσι δὲ καὶ Κασάνδραν.

 

Ἠλέκτρα δὲ μία τῶν Ἀγαμέμνονος θυγατέρων Ὀρέστην τὸν ἀδελφὸν ἐκκλέπτει

καὶ δίδωσι Στροφίῳ Φωκεῖ

τρέφειν,

ὁ δὲ αὐτὸν ἐκτρέφει μετὰ Πυλάδου παιδὸς ἰδίου.

 

Τελειωθεὶς δὲ

Ὀρέστης εἰς Δελφοὺς παραγίγνεται

καὶ τὸν θεὸν ἐρωτᾷ,

εἰ τοὺς αὐτόχειρας τοῦ πατρὸς μετέλθοι.

 

Τοῦτο δὲ τοῦ θεοῦ ἐπιτρέποντος

ἀπέρχεται εἰς Μυκήνας μετὰ Πυλάδου λαθραίως

καὶ κτείνει τήν τε μητέρα καὶ τὸν Αἴγισθον,

καὶ

μετ’οὐ πολὺ μανίᾳ κατασχεθεὶς

ὑπὸ Ἐρινύων διωκόμενος

εἰς Ἀθήνας παραγίγνεται

καὶ κρίνεται ἐν Ἀρείῳ πάγῳ,

καὶ

κριθεὶς

ἴσων γενομένων τῶν ψήφων

ἀπολύεται.

 

L’epilogo della saga degli Atridi [Poros] (Pseudo-Apollodoro)

 

Ἀγαμέμνων δὲ καταντήσας εἰς Μυκήνας μετὰ Κασάνδρας ἀναιρεῖται ὑπὸ Αἰγίσθου καὶ Κλυταιμνήστρας· δίδωσι γὰρ αὐτῷ χιτῶνα ἄχειρα καὶ ἀτράχηλον, καὶ τοῦτον ἐνδυόμενος φονεύεται, καὶ βασιλεύει Μυκηνῶν Αἴγισθος· κτείνουσι δὲ καὶ Κασάνδραν. Ἠλέκτρα δὲ μία τῶν Ἀγαμέμνονος θυγατέρων Ὀρέστην τὸν ἀδελφὸν ἐκκλέπτει καὶ δίδωσι Στροφίῳ Φωκεῖ τρέφειν, ὁ δὲ αὐτὸν ἐκτρέφει μετὰ Πυλάδου παιδὸς ἰδίου. Τελειωθεὶς δὲ Ὀρέστης εἰς Δελφοὺς παραγίγνεται καὶ τὸν θεὸν ἐρωτᾷ, εἰ τοὺς αὐτόχειρας τοῦ πατρὸς μετέλθοι. Τοῦτο δὲ τοῦ θεοῦ ἐπιτρέποντος ἀπέρχεται εἰς Μυκήνας μετὰ Πυλάδου λαθραίως καὶ κτείνει τήν τε μητέρα καὶ τὸν Αἴγισθον, καὶ μετ’οὐ πολὺ μανίᾳ κατασχεθεὶς ὑπὸ Ἐρινύων διωκόμενος εἰς Ἀθήνας παραγίγνεται καὶ κρίνεται ἐν Ἀρείῳ πάγῳ, καὶ κριθεὶς ἴσων γενομένων τῶν ψήφων ἀπολύεται.

 

Gli inizi della carriera dell’oratore Demostene [Poros] (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

 

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Ricava da questo passo le informazioni storiche più significative su Atene.

 

Quali scelte politiche del giovane Demostene traspaiono da questo brano?

 

Ὁ Δημοσθένης ἐγεννήθη μὲν ἐνιαυτῷ πρότερον τῆς ἑκατοστῆς Ὀλυμπιάδος·

(qual è la diatesi del verbo? Sarebbe però meglio renderlo in italiano con una forma diversa)

(che caso è retto da πρότερον?)

 

ἄρχοντος δὲ Τιμοκράτους

(che subordinata implicita riconosci? Qui ha valore di formula datante, come molte altre espressioni in questo passo)

εἰς ἔτος ἦν ἐμβεβηκὼς ἑπτακαιδέκατον.

(hai qui un tempo perifrastico di ἐμβαίνω; conviene tradurlo con il trapassato prossimo)

 

Δημοσίους δὲ λόγους ἤρξατο γράφειν ἐπὶ Καλλιστράτου ἄρχοντος

εἰκοστὸν καὶ πέμπτον ἔτος ἔχων.

 

Καὶ ἔστιν αὐτοῦ πρῶτος

(dove trovi il sogg.? Quindi cos’è πρῶτος?)

τῶν ἐν δικαστηρίῳ κατασκευασθέντων ἀγώνων

(che funzione ha questo participio? Con cosa concorda?)

ὁ κατὰ Ἀνδροτίωνος,

(per renderlo in italiano conviene rendere esplicito il sostantivo sottinteso)

ὃν ἔγραψε Διοδώρῳ

(che pronome riconosci? A cosa si riferisce nella reggente?)

τῷ κρίνοντι τὸ ψήφισμα παρανόμων,

(che modo è? Con chi concorda? Che funzione ha qui?)

(παρανόμων: qui è un termine specifico del lessico giuridico; perché si trova al genitivo?)

καὶ κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ἕτερος ἐπὶ Καλλιστράτου ἄρχοντος, ὁ περὶ τῶν ἀτελειῶν,

ὃν αὐτὸς διέθετο,

(attenzione a come rendi αὐτὸς: non si tratta di un semplice soggetto)

χαριέστατος ἁπάντων τῶν λόγων καὶ γραφικώτατος.

 

Ἐπὶ δὲ Διοτίμου τοῦ μετὰ Καλλιστράτον ἐν Ἀθηναίοις πρώτην εἶπεν δημηγορίαν,

ἣν ἐπιγράφουσιν

(dov’è il sogg.?)

οἱ τοὺς ῥητορικοὺς πίνακας συντάξαντες

«Περὶ τῶν συμμοριῶν»·

ἐν ᾗ παρεκάλει τοὺς Ἀθηναίους

(anche se si tratta di un pr. relativo, qui si trova dopo una pausa media. Quindi è meglio considerarlo un relativo con un valore particolare)

μὴ λύειν τὴν πρὸς βασιλέα γενομένην εἰρήνην

(si tratta del re per antonomasia, il re di Persia)

μηδὲ προτέρους ἄρχειν τοῦ πολέμου,

(controlla la costruzione del verbo)

(con chi concorda προτέρους?)

ἐὰν μὴ παρασκευάσωνται τὴν ναυτικὴν δύναμιν,

(che proposizione riconosci? Osserva il modo usato. Attenzione al tempo!)

ἐν ᾗ πλείστην εἶχον ἰσχύν,

καὶ τὸν τρόπον τῆς παρασκευῆς αὐτὸς ὑποτίθεται.

(anche qui che valore ha αὐτὸς?)