martedì 9 luglio 2024

La disfatta finale dei Galli ad Alesia (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Qual è il ritmo del racconto in questo passo? Quale elemento stilistico viene qui sfruttato per creare tale ritmo?

 

Quali aspetti del combattimento vengono qui sottolineati?

 

Chi è l’autore di questo passo? Ciò, a tuo avviso, condiziona il racconto?

 

Utrimque clamore sublato

(che subordinata di tipo nominale riconosci? Ne trovi altre nel passo? Attenzione alla diatesi e al tempo)

excipit rursus ex vallo atque omnibus munitionibus clamor.

 

Nostri,

omissis pilis,

gladiis gerunt.

(questa espressione a quale fase del combattimento si riferisce?)

 

Repente post tergum equitatus cernitur.

 

Cohortes aliae adpropinquant:

 

hostes terga vertunt.

 

Fugientibus

(che modo è? Che funzione ha qui?)

equites occurrunt.

 

Fit magna caedes.

 

Sedullus, dux et princeps Lemovicum, occiditur;

 

Vercassivellaunus Arvernus vivus in fuga comprehenditur;

(che compl. è vivus?)

 

signa militaria LXXIV ad Caesarem referuntur:

 

pauci ex tanto numero se incolumes in castra recipiunt.

 

Conspicati ex oppido caedem et fugam suorum,

(che modo è? Con chi concorda? Attenzione alla diatesi)

desperata salute,

Galli copias a munitionibus reducunt.

 

Fit protinus

(quali sono i significati fondamentali di questo verbo?)

hac re audita

ex castris Gallorum fuga.

 

De media nocte

missus

equitatus noster novissimum agmen consequitur;

 

multi captivi fiunt

(che compl. è captivi?)

atque occiduntur;

 

reliqui ex fuga in civitates discedunt.

 

La disfatta finale dei Galli ad Alesia (struttura)

 

Utrimque clamore sublato

excipit rursus ex vallo atque omnibus munitionibus clamor.

 

Nostri,

omissis pilis,

gladiis gerunt.

 

Repente post tergum equitatus cernitur.

 

Cohortes aliae adpropinquant:

 

hostes terga vertunt.

 

Fugientibus

equites occurrunt.

 

Fit magna caedes.

 

Sedullus, dux et princeps Lemovicum, occiditur;

 

Vercassivellaunus Arvernus vivus in fuga comprehenditur;

 

signa militaria LXXIV ad Caesarem referuntur:

 

pauci ex tanto numero se incolumes in castra recipiunt.

 

Conspicati ex oppido caedem et fugam suorum,

desperata salute,

Galli copias a munitionibus reducunt.

 

Fit protinus

hac re audita

ex castris Gallorum fuga.

 

De media nocte

missus

equitatus noster novissimum agmen consequitur;

 

multi captivi fiunt

atque occiduntur;

 

reliqui ex fuga in civitates discedunt.

 

La disfatta finale dei Galli ad Alesia [da Cesare]

 

Utrimque clamore sublato excipit rursus ex vallo atque omnibus munitionibus clamor. Nostri, omissis pilis, gladiis gerunt. Repente post tergum equitatus cernitur. Cohortes aliae adpropinquant: hostes terga vertunt. Fugientibus equites occurrunt. Fit magna caedes. Sedullus, dux et princeps Lemovicum, occiditur; Vercassivellaunus Arvernus vivus in fuga comprehenditur; signa militaria LXXIV ad Caesarem referuntur: pauci ex tanto numero se incolumes in castra recipiunt. Conspicati ex oppido caedem et fugam suorum, desperata salute, Galli copias a munitionibus reducunt. Fit protinus hac re audita ex castris Gallorum fuga. De media nocte missus equitatus noster novissimum agmen consequitur; multi captivi fiunt atque occiduntur; reliqui ex fuga in civitates discedunt.

 

Cesare si prepara a combattere (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Come viene caratterizzata la figura di Cesare?

 

Alcuni aspetti dello stile sono in realtà funzionali a rafforzare questa immagine di Cesare?

 

Individua alcune parole chiave.

 

Sai chi ha scritto questo testo? Che conclusioni ne puoi trarre?

 

Caesari omnia uno tempore erant agenda:

(che modo verbale riconosci? Con quale funzione viene qui usato? Perciò Caesari va considerato un complemento… )

 

vexillum proponendum,

(quale elemento verbale è sottinteso qui e in seguito? Quindi che costruzione trovi?)

ab opere revocandi milites;

arcessendi ii,

qui paulo longius

(che pron. è? A chi si riferisce?)

(analisi grammaticale di longius: attenzione al grado)

aggeris petendi causa

(che modo verbale riconosci? Con quale funzione viene qui usato? Osserva il sintagma sottolineato)

processerant;

(tempo!)

acies instruenda;

milites cohortandi;

signum dandum.

 

Quarum rerum magnam partem temporis brevitas et successus hostium impediebat.

(qual è il sogg.? Perché il verbo si trova in questa persona?)

(all’inizio che pronome riconosci? Viene usato qui nella sua funzione normale?)

 

His difficultatibus duae res erant subsidio,

(quale costruzione del verbo sum qui compare?)

scientia atque usus militum;

 

milites enim,

superioribus proeliis exercitati,

(proeliis è compl. di…; osserva la diatesi di exercitati)

etiam sine ducibus, ipsi

sibi quid faciendum esset

(che subordinata è presente? Osserva il verbo che la regge)

(che funzione ha sibi? Osserva la forma assunta dal predicato)

sciebant.

 

Hi propter propinquitatem et celeritatem hostium Caesaris imperium non expectabant,

sed per se

quae opportuna erant

(che pron. riconosci? A quale elemento sottinteso nella reggente si riferisce?)

administrabant.

 

Caesar,

necessariis rebus imperatis,

(che subordinata nominale osservi?)

ad cohortandos milites

(che modo è? Che funzione ha qui?)

decurrebat.

 

Cesare si prepara a combattere (struttura)

 

Caesari omnia uno tempore erant agenda:

 

vexillum proponendum,

ab opere revocandi milites;

arcessendi ii,

qui paulo longius

aggeris petendi causa

processerant;

acies instruenda;

milites cohortandi;

signum dandum.

 

Quarum rerum magnam partem temporis brevitas et successus hostium impediebat.

 

His difficultatibus duae res erant subsidio,

scientia atque usus militum;

 

milites enim,

superioribus proeliis exercitati,

etiam sine ducibus, ipsi

sibi quid faciendum esset

sciebant.

 

Hi propter propinquitatem et celeritatem hostium Caesaris imperium non expectabant,

sed per se

quae opportuna erant

administrabant.

 

Caesar,

necessariis rebus imperatis,

ad cohortandos milites

decurrebat.

 

Cesare si prepara a combattere [da Cesare]

 

Caesari omnia uno tempore erant agenda: vexillum proponendum, ab opere revocandi milites; arcessendi ii, qui paulo longius aggeris petendi causa processerant; acies instruenda; milites cohortandi; signum dandum. Quarum rerum magnam partem temporis brevitas et successus hostium impediebat. His difficultatibus duae res erant subsidio, scientia atque usus militum; milites enim, superioribus proeliis exercitati, etiam sine ducibus, ipsi sibi quid faciendum esset sciebant. Hi propter propinquitatem et celeritatem hostium Caesaris imperium non expectabant, sed per se quae opportuna erant administrabant. Caesar, necessariis rebus imperatis, ad cohortandos milites decurrebat.

 

Guerra di un re contro un fiume (struttura commentata)

 

(dopo aver tradotto il passo)

Una riflessione per comprendere la cultura classica

 

Spiega i motivi del comportamento di Ciro.

 

Conosci altri episodi analoghi attribuiti ad un re persiano?

 

Quale giudizio l’A. esprime sulla decisione del sovrano? Alcune motivazioni sono esplicitate: quali sono? Ve ne può essere anche una implicita, ma importante per la mentalità antica?

 

Cum Cyrus,

Babylona oppugnaturus,

(che modo è? Con chi concorda? Che valore ha qui questo tempo?)

(Babylona: che caso è? Perché presenta questa desinenza?)

festinaret ad bellum,

Gynden, late fusum amnem, vado transire

conatus est,

quod vix tutum est

(attenzione alla resa di questo pron. relativo neutro, ma che qui è usato con valore di connettivo)

etiam cum sensit aestatem

(che tipo di subordinata riconosci? Osserva il modo)

(qui il verbo è usato in senso metaforico)

(qual è il sogg. sottinteso?)

et ad minimum deductus est.

 

Ibi unus ex iis albis equis

qui

(che pron. è? A cosa si riferisce?)

trahere regium currum

solebant

abreptus

(che modo è? Con cosa concorda? Attenzione a diatesi e tempo)

vehementer commovit regem;

(qual è il sogg.?)

 

iuravit itaque

se amnem illum eo redacturum esse

(perché trovi qui questo tempo?)

ut

(che tipo di subordinata riconosci? Controlla il significato del connettivo eo …ut)

transiri

calcarique etiam a feminis

(attenzione alla diatesi)

posset.

 

Hoc deinde omnem transtulit belli apparatum

(hoc, che deriva dal pronome, è qui usato come… Osserva il significato di transtulit e controlla nel dizionario)

et tam diu adsedit operi

donec

centum et octoginta cuniculis divisum

(che modo è? Con cosa concorda? Attenzione alla diatesi)

alveum in trecentos et sexaginta rivos dispergeret

et siccum relinqueret.

 

Periit itaque et tempus, magna in magnis rebus iactura,

et militum ardor,

quem inutilis labor fregit,

(che pron. riconosci? A cosa si riferisce?)

et occasio

(quanti soggetti sono qui elencati? Qual è il predicato commune a tutti?)

adgrediendi hostes imparatos,

(che modo è? In che caso si trova? Da quale termine dipende? Questo sintagma potrebbe essere trasformato usando un modo affine a questo?)

dum ille bellum

(che subordinata è? Qual è il suo predicato?)

indictum hosti

cum flumine gerit.

(qual è il sogg.? Quale il c. ogg.?)